S O S Y A L B İ R A M A Ç V E H E D E F İ Ç İ N A N O N İ M Ş İ R K E T O L A R A K Ö R G Ü T L E N M E
İster kamu kurumlarının doğrudan ortak olduğu şirketler olsun,
isterse dernek ve/veya vakıfların hakim ortak olduğu şirketler olsun,
bu yapılara kamuya ait veya kamu yetki ve denetimindeki hakların
aktarılması kamuoyunda tepki ile karşılanmaz. Hatta destek dahi bulur.
Örneğin İstanbul’un kongre merkezlerinden en önemlisinin işletme
hakkı böyle bir şirkete aittir. Ancak kuruluşundaki ortak yapısı payların
el değiştirmesi nedeniyle bazı ortakların elinde yoğunlaşmıştır.
Fakat, hakim ortakların kamu kurumları olması, payları toplayan kişilere
önemli hak/ayrıcalık sağlayacak vahim gelişmeleri önlemektedir.
Bazen de “ayrıcalık” kâr elde etmekten çok riski paylaşmak şeklinde
kendini gösterir: yeni bir yatırım, riskli bir ticari deneme amacıyla
şirketler kurulur. Bu şirketlerin ayrıcalıklı kâr elde etme garantisi olmaz
ama ortada “yapılması gereken”, kamu yararı görülen “ticari yatırım”
mevcuttur.
Örneğin bir yörenin tanıtımı veya bir mesleğin mensupları için eğitim
programları düzenlemek gibi işler risk sermayesine ihtiyaç duyar. Bu
durumda kamu kurumları ya da dernek ve vakıflar yerine o yörenin
yatırımcıları veya o mesleğin mensupları risk sermayesini kendi
aralarında toplarlar. Yapılan iş için kamu kurumlarının, kamu kurumu
niteliğindeki başka yapıların veya dernek/vakıfların hakim ortak olduğu
şirketler dışında bir yöreyi, bir mesleği
temsilen bir kişi veya kurumun değil de
her ortağın eşit haklara sahip olduğu geniş
katılımlı şirket modelleri oluşturulur. Bu
şirket modellerinin temeli anonim şirkettir.
Yapılacak işten menfaat sağlayacak kişiler
şirket ortağı olurlar, sermaye paylarını
öderler ve oluşturulan yönetim bu
kaynaklarla herkesin, sadece ortakların değil,
o yöre veya meslek erbabı herkesin fayda
sağlayacağı işi yapmaya koyulur.
17
Ü N S E V E R
X X X
Özel (ayrıcalıklı) ticari
alanlarda haksız rekabeti
önlemek, hizmet kalitesini ve
makul kâr seviyesini korumak,
yöreyi, mesleği kısaca
toplumu temsil etmek gibi
nedenlerle sosyal/toplumsal
faydayı esas alan şirketlere
ihtiyaç duyulur.
